โดย E25VBE (Pat Jojo Sadavongvivad)
ตอนที่ 1 : Overview - จากไอเดียสู่ Dashboard ล้ำ ๆ ประโยชน์เหลือ ๆ สำหรับนักวิทยุสมัครเล่น กับเรื่องราวที่เป็นมาและจะเป็นไป ของ E24CY Repeater Monitor (http://e24cy.decem.co.th)
ในแวดวงนักวิทยุสมัครเล่น เราคงคุ้นเคยกับการใช้เวลาไม่น้อยในการสนทนาบนความถี่เพื่อสอบถามและรายงานผลสัญญาณ (QRK/QST) ซึ่งแม้จะมีประโยชน์ แต่ก็อาจไม่มีประสิทธิภาพเสมอไป คำอธิบายมักเป็นเรื่องความเห็นเฉพาะตัวและมักใช้เวลาในการออกอากาศมาก
เรื่องราวของ E24CY Repeater Monitor เริ่มต้นขึ้นจากคำถามง่ายๆ ของ E25VBE ที่ว่า "จะดีแค่ไหน ถ้าทุกครั้งที่ปล่อยคีย์ มีเสียงบี๊บ บอกความแรงของสัญญาณได้ทันที?" แต่จากไอเดียเล็กๆ นี้ ได้นำไปสู่การเดินทางที่ยาวนานและเต็มไปด้วยความทุ่มเท เพื่อสร้างนวัตกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อเพื่อนสมาชิกอย่างแท้จริง
จุดเริ่มต้น: จากไอเดียสู่การลงมือทำ
ก่อนที่จะมีการเขียนโค้ดแม้แต่บรรทัดเดียว สิ่งแรกที่ทำ คือการตรวจสอบให้แน่ใจว่าแนวคิดนี้ไม่ขัดต่อกฎระเบียบ(ที่แสนจะซับซ้อนสำหรับผู้มาใหม่)ใดๆ โดยได้เข้าปรึกษาหารือกับเจ้าหน้าที่ กสทช. ถึงสามท่าน รวมถึงอนุกรรมการสมาคมนักวิทยุอาสาสมัคร (VRA) 2 ท่าน และกรรมการสมาคมวิทยุสมัครเล่นแห่งประเทศไทย (RAST) E20EHQ จนได้รับคำยืนยันว่าสามารถดำเนินการได้ เมื่อมั่นใจแล้ว การเดินทางจึงได้เริ่มต้นขึ้น คือเริ่มศึกษาวิธีการวัดความแรงสัญญาณฝั่งรับ (Received Signal Strength Index หรือ RSSI) โดยเริ่มจากความพยายามจะใช้ Yaesu FT-857D เป็นภาครับ เพื่ออ่าน RSSI ผ่าน CAT port จนพบว่าความเร็วในการอ่านค่าไม่เพียงพอ และมีความซับซ้อนอื่น ๆ สูงเกินไป ได้แก่ อ่านค่าได้เพียงประมาณ 10 ครั้งต่อวินาที และเป็นอุปกรณ์ที่ไม่เหมาะสมกับการนำไปใช้งาน
จากนั้นจึงหันไปลองใช้ NiceRF SA818 ก็เจอทางตัน เพราะค่าที่อ่านได้ไม่เสถียร เนื่องจาก selectivity ของภาครับไม่ดีพอ รวมถึงไม่มี front-end filter จึงเหมาะกับการใช้ในระดับพื้นดินเท่านั้น ต่อสายอากาศสูง ๆ ไม่ได้
จากนั้นก็หลงทาง “เดา” ว่า Icom IC-275 ที่มีอยู่ก็เป็นรุ่น high-end ต้องมีคำสั่งอ่าน RSSI แน่ ๆ เลย เสียเวลาค้นข้อมูลไปอีกครึ่งเดือน ข้อมูล CI-V ของ IC-275 ก็หายาก คล้ายจะมี คล้ายจะไม่มี สรุปแน่ชัดไม่ได้ จนกระทั่งต้องโทรไปสอบถามกับทางตัวแทน Icom ในประเทศไทยคือ G.Simons จึงได้รับคำตอบในทันทีว่า คำสั่งแบบนี้จะมีในรุ่น high-end (จริง ๆ เช่น series 9) เท่านั้น อ้าว นี่แปลว่า IC-275 ไม่ใช่รุ่น high-end สินะ จึงได้ไปโหลดคู่มือ Icom IC-9700 ทั้ง Basic, Advance, CI-V ตลอดจน Service Manual มาไล่ดูวงจร จนนำไปสู่การตัดสินใจสั่งซื้อเจ้า 9700 ในเดือนกุมภาพันธ์ 2024 มาเพื่อการศึกษาเรื่อง SDR แบบ Direct Sampling เพื่อการอ่านค่า RSSI และเพื่อศึกษาวิธีการควบคุมทุกชนิดผ่านทั้ง CI-V, USB และ LAN port
หลังจากได้เครื่องมา ในสัปดาห์แรก โปรแกรมต้นแบบ (Prototype) รุ่นแรกจึงได้ถือกำเนิดขึ้น โดยเป็นการอ่านค่าความแรงสัญญาณ (RSSI) ผ่านพอร์ต USB ของ IC-9700 แล้วสร้างเป็นเสียงบี๊บออกทางลำโพงคอมพิวเตอร์ ก่อนจะพัฒนาไปอีกขั้นสู่การส่งเสียงบี๊บนั้นกลับเข้าไปยังระบบทวนสัญญาณทันทีที่ผู้ใช้ปล่อยคีย์ แต่นั่นยังไม่ใช่เป้าหมาย เพราะเป็นระดับสัญญาณที่ 9700 รับได้ ไม่ใช่ระดับสัญญาณที่รีพีตเตอร์รับได้ คือขั้นตอนนี้เป็นเพียงการเรียนรู้และการทำความคุ้นเคยกับการอ่านความแรงสัญญาณเท่านั้น
หลังการสร้างเสียงบ๊๊บสำเร็จ ได้ทำโปรแกรมส่งเสียงบี๊บ 8 ครั้ง โดยเพิ่มกำลังส่งในการส่งเสียงโน๊ตแต่ละตัวจาก 0-15-30-45-60-75-90-100% (ของกำลังของ IC-9700) เพื่อฟังเสียง chirp ที่จะกลับมาจาก repeater เมื่อปล่อยคีย์ ที่แสดงว่าการออกอากาศด้วยกำลังส่งนั้น ในตำแหน่งนั้น ๆ ที่รถเคลื่อนผ่านไป สามารถเปิด repeater ได้ เพื่อสร้างเป็น heat map ว่ากำลังส่งเท่าใดในแต่ละบริเวณสามารถเปิด repeater ได้
ก้าวสำคัญ: สู่แพลตฟอร์ม SDR# บน E24CY Repeater
หลังจากได้เรียนรู้และเข้าใจข้อจำกัดของอุปกรณ์ต่างๆ แล้ว ก้าวต่อไปที่สำคัญคือการได้รับสิทธิ์ในการ Remote connect ให้เข้าไปทำงานบนคอมพิวเตอร์ภาครับของ E24CY รีพีตเตอร์กรุงเทพฯ โดยตรง จากท่านนายก VRA ในช่วงกลางเดือนกรกฎาคม 2567 โดยอย่างแรกที่ทำเมื่อเชื่อมต่อเข้าไปได้ คือการติดตั้งโปรแกรม TeamViewer Business Lifetime License ซึ่งทำให้การพัฒนาบนเครื่อง Repeater กลายเป็นเรื่องง่ายมาจนบัดนี้ และในวันเดียวกันนั้นเอง ที่ได้ได้เริ่มต้นเขียน SDR# Plugin เป็นครั้งแรกในชีวิต
นี่คือจุดเริ่มต้นของการต่อสู้ทางเทคนิคที่แท้จริง ก่อนจะนำไปสู่ระบบ Dashboard ที่เราเห็นกันในปัจจุบัน
วิวัฒนาการ: จากเสียงสู่ภาพ Dashboard แบบเรียลไทม์
แม้จะเริ่มต้นจากเสียงบี๊บ แต่เมื่อมีเพื่อนนักวิทยุแจ้งมาในการ eyeball กัน ว่าเพื่อนไม่สามารถฟังออกว่านี่คือตัวโน๊ตต่ำหรือสูง เมื่อกลับถึงบ้าน ก็แก้ไข plugin ทันทีให้สร้างเสียงบี๊บ 1 ครั้งสำหรับสัญญาณระดับพอใช้ สองครั้งสำหรับสัญญาณดี สามครั้งสำหรับสัญญาณดีมาก และบี๊บยาวสำหรับสัญญาณที่แรงเกินไป และเมื่อคิดต่ออีกเล็กน้อย ก็ตระหนักว่าข้อมูลในรูปแบบภาพจะให้รายละเอียดที่ลึกซึ้งและเป็นประโยชน์มากกว่า จึงได้ต่อยอดโครงการไปสู่ E24CY Repeater Monitor Dashboard ซึ่งเป็นเว็บแอปพลิเคชันที่แสดงข้อมูลสัญญาณแบบเรียลไทม์ ทำให้ผู้ใช้ทุกคนสามารถ "เห็น" ประสิทธิภาพสถานีของตนเองได้อย่างชัดเจน โดยเริ่มจากกราฟที่แสดงค่า SNR ค่าเดียวก่อน ในช่วงกลางเดือนม.ค. 2568 แล้วค่อย ๆ ปรับปรุง หาทางอ่านข้อมูลที่มากกว่าความแรงสัญญาณไปเรื่อย ๆ ซึ่งไม่มีมากไปกว่าการ Google search ค้นข้อมูลในเน็ต ถาม AI (ที่ตอบทีไรก็ error) ลองทำซ้ำแล้วซ้ำอีกหลายร้อยครั้ง จนในที่สุดก็ทำสำเร็จในต้นเดือนมิ.ย. 2568 จนได้เป็น Dashboard ที่แสดงข้อมูลสำคัญของการรับส่งวิทยุ 3 อย่างได้แก่:
- SNR (dB): ความแรงของสัญญาณเทียบกับสัญญาณรบกวน บอกคุณภาพการรับสัญญาณได้อย่างชัดเจน
- Occupied Bandwidth (kHz): ความกว้างของสัญญาณเสียงที่ถูกผสม (modulate) ไปกับคลื่นวิทยุ ใช้เพื่อปรับปรุงคุณภาพเสียงพูด
- Frequency Deviation (Hz): ความเบี่ยงเบนของความถี่คลื่นพาหะ เพื่อตรวจสอบความแม่นยำของเครื่องวิทยุ
โครงการนี้คือตัวอย่างของนวัตกรรมที่เกิดจากความหลงใหลและการลงมือแก้ปัญหาจริง จากไอเดียเล็กๆ ที่ผ่านการตรวจสอบอย่างรอบคอบ สู่การลงมือปฏิบัติ ลองผิดลองถูก จนกลายเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังและเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม ในตอนต่อไป เราจะมาเจาะลึกถึงวิธีการนำข้อมูลจาก Dashboard นี้ไปใช้พัฒนาสถานีของคุณให้มีประสิทธิภาพสูงสุดกันครับ
